YÜKSELME DÖNEMİ

OSMANLI YÜKSELME DÖNEMİ (1453 –1579)
YÜKSELİŞ DEVRİ PADİŞAHLARI :
Fatih Sultan Mehmet (1451 – 1481)
II. Bayezid (1481 – 1512)
Yavuz Sultan Selim (1512 – 1520)
Kanuni Sultan Süleyman (1520 – 1566)
II. Selim (1566 – 1574)Sokullu Mehmet Pasa Dönemi
III. Murat (1574 – 1595)Sokullu Mehmet Pasa Dönemi

FATİH SULTAN MEHMET DÖNEMİ (1451 – 1481)
İSTANBUL’UN FETHİ (29 Mayıs 1453)
Sebepleri:

-İstanbul’un jeopolitik konumu
- Hz. Peygamber’in müjdesine kavuşmak
- Bizans’ın Anadolu beyliklerini ve şehzadeleri kışkırtması, Haçlı seferlerine davetiye çıkarması
- Karadeniz ticaret yollarını ele geçirmek
- Anadolu ile Rumeli toprakları arasındaki bütünlüğü sağlamak
- Osmanlı ordusunun Rumeli’ye geçişini kolaylaştırmak
Yapılan Hazırlıklar :
- Rumelihisarı (Boğazkesen) yaptırıldı
- Surları yıkabilecek toplar döktürüldü
- 400 parçalık bir donanma inşa edildi.
Gerekli hazırlıklar yapıldıktan sonra 1453 Nisan’ında kuşatma başlamış, 29 Mayıs 1453’de İstanbul fethedilmiştir.
Sonuçları :
- Ortaçağ kapanmış yeniçağ başlamıştır.
- 1058 yıldır hüküm süren Bizans yıkılmıştır.
- Osmanlı Devleti yükselme dönemine girmiştir.
- Osmanlı Devleti bir imparatorluk haline gelmiştir.
- İstanbul başkent yapılmıştır.
- İstanbul’dan kaçıp İtalya’ya giden bilim adamları Rönesans’a sebep olmuşlardır.
- Karadeniz ticaret yolları Osmanlıların eline geçmiştir.
- Coğrafi Kesiflere sebep olmuştur.

- Anadolu ve Rumeli toprakları arasındaki bütünlük sağlanmıştır.

- Osmanlıların İslam dünyasındaki itibari artmıştır.

ANADOLU’DAKİ FAALİYETLER :
- 1459’da Cenevizlilerden Amasra alınmıştır.
- 1460’da Candaroğulları’ndan Sinop alınmıştır.
- 1461’de Trabzon Rum İmparatorluğu’na son verilmiştir.
- 1466’da Karamanoğulları’ndan Konya ve Karaman alınmıştır.

Otlukbeli Savaşı (1473) :
Sebepleri :
- Fatih’in Trabzon’u ele geçirmesi.
- Uzun Hasanın Karamanoğullarını koruması ve Osmanlı devletine karşı Venediklilerle anlaşma yapması.
Savaşta teknik üstünlüğe sahip olan Osmanlılar galip gelmiş, Akkoyunlular yıkılış sürecine girmişler ve Osmanlı için bir tehlike olmaktan çıkmışlardır.

Not: Fatih’in Anadolu’daki faaliyetlerinin temel sebebi Anadolu Türk birliğini sağlamak istemesidir.
RUMELİ’DEKİ FAALİYETLER :
Sırbistan (1459), Mora (1460), Eflak (1462), Bosna – Hersek (1463-1465), Kili ve Akkerman hariç Boğdan (1476) ve Arnavutluk (1479) alınarak Balkanlar’ın fethi sağlanmıştır.
DENİZLERDEKİ FAALİYETLER :
* Ege adalarının fethi: Limni, Eğriboz, Taşoz, Semadirek, İmroz, Midilli gibi adalar fethedildi.
* Yunan adalarının fethi: Kefalonya, Ayamavra, Zanta adaları fethedildi.
* Kırımın fethi : (1475) Kırım’ın fethiyle Karadeniz ticaret yolları denetim altına alınmış, bu durum Coğrafi keşiflere sebep olmuştur. Ayrıca Amasra, Sinop, Trabzon ve Kırımın alınmasıyla Karadeniz bir Türk gölü haline gelmiştir.

OSMANLI VENEDİK SAVAŞLARI (1463 – 1479)
Fatih’in gerçekleştirdiği faaliyetler Venedik’in ticaretine zarar vermiş özellikle denizlerdeki ve Balkanlar’daki fetihler 16 yıl süren savaşlara sebep olmuştur. (1479)’da yapılan İmtiyazlar Antlaşmasıyla
- Venediklilere Osmanlı sularında serbestçe ticaret yapma hakkı verilmiştir.
Not: İlk imtiyazlar Fatih tarafindan ticareti geliştirmek ve Hıristiyan birliğini parçalamak amaciyla Venediklilere verildi.
DİĞER GELİŞMELER :
- Osmanlı yükseliş dönemine girmiş ve bir imparatorluk haline gelmiştir.
- Mevcut kanunlar toplanıp geliştirilerek Kanunname-i Ali Osman (Fatih Kanunnamesi) çıkarılmıştır.
- Buna göre devletin bekası için kardeş katline izin verilmiştir
- Divana padişah yerine sadrazam başkanlık yapmaya başlamıştır.
- Fatih Camii ve onun yanına Sahn-i Seman medreseleri inşa edilmiştir.
- Şehzadelerin sancaklara vali olarak gönderilmesi adet haline geldi.
- İlk altın para bastırılmıştır.

II. BAYEZIT DÖNEMİ (1481 – 1512)
* Cem Sultan Olayı :
Cem Sultan II. Beyazıt’a karşı Memlükler’in de kışkırtmasıyla birkaç kez taht mücadelesine girişmişse de mağlup olarak Rodos şövalyelerine sığınmış ve onlar tarafindan papaya götürülmüştür.
Not: Böylece olay uluslararası bir sorun haline gelmiştir.
Cem Sultan olayı yüzünden Batı’daki seferler duraklamış,
- II. Bayezıt döneminin sönük geçmesine sebep olmuş,
* Karamanoğulları’nın Yıkılması (1483) : Karamanoğullarına 1483 yilinda II. Bayezıt tarafindan kesin olarak son verilmiştir.
* Boğdan’ın Fethinin Tamamlanması (1484) : Kili ve Akkerman alınarak Boğdan’ın fethi tamamlanmıştır. Böylece Kırım ile kara bağlantısı sağlanmış ve Lehistan ile ilişkiler başlamıştır.

* Osmanlı – Venedik Savaşları (1499 – 1502) : Savaşlarda Osmanlı galip gelerek Modan, Koron, İnebahtı ve Navarin alınmıştır.
YAVUZ SULTAN SELİM DÖNEMİ (1512 – 1520)
* Çaldıran Savaşı (1514) : Şah İsmail 1502’de Akkoyunlu Devleti’ni yıkarak Şii – Safevi Devleti’ni kurmuştu. Şah İsmail’in Anadolu’da Şiiliği yayması ve isyanlar çıkartması üzerine İran’a bir sefer düzenleyen Yavuz, Çaldıranda teknik üstünlüğünün de etkisiyle büyük bir zafer kazanmıştır. Sonuçları :
- Sah İsmail ailesini ve hazinesini bırakarak canını zor kurtarmıştır.
- Bir süre için Safevi tehdidi ve Şii tehlikesi önlenmiştir.
Not-1: Anadolu Türk birliği kesin olarak sağlanmıştır.

* Osmanlı –Memlük Savaşları (1516 – 1517)

Sebepleri :
- Memlükler’in Safeviler ile işbirliği yapması.
- Yavuz’un İslam dünyasında birliği sağlamak istemesi
- Yavuz’un baharat yolunu ele geçirmek istemesi.
Sonuçları:

- 1516 Mercidabık Savaşı’nda Suriye, Filistin ve Kudüs, 1517 Ridaniye Savaşı’nda Mısır ve savaşılmadan Hicaz ele geçirilmiştir.
- Memlük Devleti yıkılmıştır.
- Halifelik Osmanlılara geçmiştir. (İlk Osmanlı halifesi yavuz Sultan Selim’dir)
- Çok büyük ganimetler elde edilmiş ve hazine altınla dolmuştur.
- Baharat yolu Osmanlı eline geçmiştir.
- Kutsal emanetler Osmanlı koruyuculuğuna geçmiştir.
KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN D. (1520 - 1566)
BATI SEFERLERİ :
* Belgrat’ın Fethi (1521) : Orta Avrupa’nın kapıları Osmanlılara açılmıştır.
* Mohaç Meydan Muharebesi (1526) : Macar kralı Layoş’un Şarlken ve Ferdinand’a güvenerek Osmanlı aleyhine çalışması üzerine sefere çıkan Kanuni, Mohaç’ta Macaristan ordusunu imha etmiştir. Erdel beyi Yanoş, Macar kralı yapılmış, Macaristan Osmanlı’ya bağlanmış, bu durum Osmanlı-Avusturya ilişkilerinin bozulmasına neden olmuştur.
* I. Viyana Kuşatması (1529) : Ferdinand’ın Yanoş’un krallığını kabul etmeyerek saldırması üzerine Kanuni yeni bir sefere çıkmıştır. Viyana’yı kuşatmış, fakat ordunun hazırlıksız olması ve mevsimin geçmesi nedeniyle başarılı olunamamıştır.
* Almanya Seferi (1532) : Ferdinand’ın tekrar Macaristan’a saldırması üzerine meseleye köklü çözüm bulmak amaciyla Kanuni, Sarlken üzerine sefere çıkmıştır. Karsısına hiçbir ordu çıkmamıştır. Ferdinand’ın barış teklifini kabul etmiştir. 1533 İstanbul Antlaşması ile
Avusturya kralı protokolde Osmanlı sadrazamına eşit sayılmıştır.
Not: Avusturya ile yapılan ilk antlaşmadır. Osmanlılar Avusturya’ya üstünlüğünü kabul ettirmiştir.

* Zigetvar Seferi (1566) : Ferdinand’ın yerine geçen oğlu Maximilyen’in saldırısı üzerine Kanuni 13. Ve son seferine çıkmıştır. Kale fethedilmeden bir gün önce ölmüş, kalenin fethini gerçekleştiren Sokullu Mehmet Paşa sefere devam etmeyerek geri dönmüştür.
FRANSA’YLA İLİŞKİLER :
Kanuni Avrupa’da Osmanlı Devletine karşı oluşabilecek bir haçlı ittifakını önlemek amacıyla Almanların elinde tutsak olan Fransa Kralı Fransuva’yı kurtarmış ve Fransız tüccarlara ekonomik ayrıcalıklar 1535 (Kapitülasyonlar) vermiştir.

Not: 1740 yılında I. Mahmut zamanında kapitülasyonlar sürekli hale getirilmiştir.
OSMANLI – İRAN İLİŞKİLERİ (1534 – 1555)
Kanuni’nin Avrupa’daki meşguliyetinden faydalanmak isteyen İranlılar sınırda karışıklıklar çıkarınca Kanuni Iran üzerine 3 sefer düzenlemiştir. Gönderilen elçilerle Amasya Antlaşması (1555) yapılmıştır.
Not: Iran ile yapılan ilk resmi antlaşmadır.
HİNT DENİZ SEFERLERİ (1538 – 1553) :
Hint Müslümanlarının yardım isteği, bölgedeki Portekiz üstünlüğüne son vermek, Kızıldeniz’de yeniden üstün konuma gelebilmek için 4 sefer düzenlenmiştir.

Sefere gereken önemin verilmemesi, Osmanlı kaptanların tecrübesizliği, donanmanın okyanuslara dayanıklı olmaması ve Hint Müslümanlarından gerekli desteğin alınamaması üzerine seferlerde istenilen başarı sağlanamamıştır. Yemen, Aden, Arap yarımadası, Maskat çevresi hâkimiyet altina alınmış, Kızıldeniz’deki Portekiz üstünlüğüne son verilmiş, Kızıldeniz, Basra Körfezi Osmanlı denetimine girmiştir.
DENİZLERDEKİ GELİŞMELER
* Rodos’un Fethi (1522) : Konumu çok önemli olan bu adanın fethiyle Ege Denizi’nin güvenliği büyük ölçüde sağlanmıştır.
* Cezayir’in Alınması (1533) : Barbaros’un Kaptan-ı Derya olması ile savaşılmadan Osmanlı topraklarına katılmıştır.
* Preveze Deniz Zaferi (1538) : Sarlken’in oluşturduğu Andrea Dorya komutasındaki haçlı donanması mağlup edilmiş, Akdeniz bir Türk gölü haline gelmiştir.
* Trablusgarb’ın fethi (1551) : Sarlken’in kontrolündeki Sen Jan Şövalyeleri’nden Turgut Reis tarafindan alinmistir.
* Cerbe Savaşı (1559) : Turgut Reis’in Andrea Dorya ile yaptığı büyük bir deniz savaşıdır. Böylece İspanyolların elindeki Cerbe adası alinmistir.
SOKULLU MEHMET PASA DÖNEMİ (1564- 1579)
* Sakız Adası’nın Fethi (1568) : Cenevizlilerden Kaptan-ı Derya Piyale Paşa tarafindan alınmıştır.
Not: Ege’deki Türk hâkimiyeti pekişmiştir.
* Yemen’in Fethi (1568 – 1570) : Koca Sinan Paşa yeniden almıştır.
* Kıbrıs’ın Fethi (1571) : Venediklilerden Kıbrıs’ın alınmasıyla Doğu Akdeniz tamamen Osmanlı egemenliğine girmiş, İnebahtı Savaşı’na sebep olmuştur.
* İnebahtı Savaşı (1571): Venedik öncülüğündeki haçlı donanmasıyla yapılan savaşta Osmanlı donanması imha edilmiş, fakat altı ay içinde yeni bir donanma inşa edilmiştir.
* Tunus’un Fethi (1574) : Osmanlı’nın İnebahtı bozgunundan sonra Akdeniz’de üstünlüğünü devam ettirdiğinin anlaşıldığı savaştır. İspanyollardan alınmıştır.
* Lehistan’ın Osmanlı Himayesine Girmesi (1575) : Erdel Prensi’ni kral seçtiren Sokullu, böylece Lehistan’ı himaye altına almıştır.
* Vadi’üs – Seyl Savaşı: Fas Osmanlı himayesine girmiştir.

KANAL PROJELERİ :
Don – Volga Kanalını Açma Projesi :
- Rusların Karadeniz’e inmelerini, Kırım’a saldırmalarını önlemek
- Kafkas hanlıklarını hâkimiyet altina almak
- Orta Asya Türkleriyle doğrudan irtibata geçmek
- İpek yolunu canlandırmak
- İran’ı kontrol altında tutmak amaciyla gerçekleştirilmek istenmişse de tamamlanamamıştır.
Not: Ayrıca bu dönemde gündeme gelen Süveyş ve Marmara kanal projeleri de gerçekleştirilememiştir.