OSMANLI KÜLTÜR VE MEDENİYETİ

DEVLET YÖNETİMİ :
Padişah :
Osmanlı kültür ve uygarlığı Anadolu Selçuklu Devleti’nin bir devamıdır. En önemli farkı merkezi yönetiminin kuvvetli olmasıdır. Yönetimin başında padişah vardır. Ülkenin mutlak hâkimidir. İslami kanunlar ve töre haricinde sinirsiz yetkilere sahiptir.
Şehzade: Hanedanın erkek üyelerine verilen addır. Fatih’ten itibaren eyaletlere vali olarak gönderilmiştir. I. Ahmet zamanında ekber ve ersed usulü getirilmiş ve sancağa çıkma yasaklanmıştır.
Divan-ı Hümayun :
Devlet işlerinin ve önemli davaların karara bağlandığı yönetimde etkili bir organdır. Bakanlar kurulundan en büyük farkı mahkeme özelliği göstermesidir. Fatih’e kadar padisahlar, Fatih’ten sonra sadrazamlar başkanlık yapmışlardır. Son söz padişahındır. Zamanla önemini kaybetmiş, II. Mahmut zamaninda ortadan kaldırılarak nazırlıklar kurulmuştur. Ayrıca, İkindi, Çarşamba, Cuma ve Ayak divanları da vardır. Divan görüşmelerine katılan üyeler :
Vezir-i Azam: Padisahtan sonra en büyük devlet memurudur. Padişahın mührünü taşır. Fatih’ten itibaren devşirme sadrazamlar devlet yönetiminde etkilidir.
Kubbealtı Vezirleri: Sayıları 7’ye kadar çıkmıştır. Vezir-i Azam’ın yardımcılarıdır. Bugünkü devlet bakanlarına benzerler.
Kazasker: Yüksek askeri davalara bakar. Anadolu ve Rumeli olmak üzere iki tanedir. Ayrıca müderrislerin ve kadıların atamalarını gerçekleştirir.
Defterdar: Maliyeden sorunlu kişidir. Gelir, gider defterlerini tutar. Padisah malinin vekilidir.
Nişancı: Padişah fermanını, tuğrasını çeken, feth edilen yerlerin kaydedilmesi, dirliklerin dağıtılması ve tapu kadastro islerinden sorumludur.
Şeyh’ül-İslam (Müftü) : Yükselme döneminde divan üyesi olmuştur. Devlet islerinin dine uygun olup olmadığı konusunda fetva verir.
Reis’ül-Küttap: Dış işlerinden sorumlu kişidir. Divan’a 17. Yüzyilda katılmıştır.
Kaptan-ı Derya: Donanma ile ilgili konularda divana karşı sorumludur.
Yeniçeri Ağası: Vezir rütbesinde olan Yeniçeri ağaları divana katılırdı. İstanbul’un korunmasından sorumludur.
ÜLKE YÖNETIMI :
Merkez Teşkilatı (İstanbul, Dersaadet, Pay-i taht, Asitane) :
¨ Yeniçeri Ağası (Asayiş işleri).
¨ Şehremini (Belediye işleri).
¨ Taht kadısı (Adalet işleri).
¨ Muhtesip Ağa (Maliye işleri).
Taşra Teşkilatı (İstanbul dışı) :
İdari Birim Yöneticisi Güvenlik Sorumlusu Adalet ileri.
Eyalet: Beylerbeyi Subaşı Kadı
Sancak: Sancakbeyi(Mirliva) Subaşı Kadı
Kaza: Kadı Subaşı Kadı
Nahiye: Kadı naibi Subaşı Kadı naibi
Köy (Karye) : Tımarbeyi, muhtar Yiğitbaşı Kadı naibi
EYALETLER
- Merkeze Bağlı Eyaletler (Salyanesiz-Yıllıksız) : Toprakları dirliklere dağıtılan Anadolu, Rumeli gibi eyaletler.
- Özel Yönetimi Olan Eyaletler (Salhaneli-Yıllıklı) : Vergileri iltizam usulüne göre toplanan merkezden yöneticisi gönderilip, maaşı verilen eyaletler. Mısır ve Garp ocakları gibi.
- Bağlı Beylikler: İç işlerinde serbest, dış işlerinde merkeze bağlı, yıllık vergi gönderen, yöneticileri kendi içlerinden seçilen eyaletler. Kirim, Erdel, Eflak gibi.
TOPRAK YÖNETIMI :
- Mülk Topraklar: Mülkiyeti sahsa ait olan topraklardır. Sahibi müslüman olan ve öşür vergisi alınan topraklara “öşriyye”, sahibi gayr-i müslim olan ve haraç vergisi alınan topraklara “haraciyye” denir.
- Vakıf Topraklar: Geliri sosyal hizmetlere ayrılan topraklara denir.
- Miri Topraklar: Mülkiyeti devlete ait olan topraklardır.
1-Has: Geliri 100.000 akçeden fazla olan topraklardır.
2-Zeamet: Geliri 100.000-20.000 arasında olan topraklardır.
3-Tımar: Bu da; Eşkinci Tımarı, Hizmet Tımarı, Mustahfaz Tımarı olarak 3’e ayrılır. Geliri 20.000 akçeden az olan topraklardır.
- Yurtluk: Geliri sınır boylarını bekleyen askerlere verilir.
- Ocaklık: Geliri kale muhafızları ve tersane giderlerine ayrılır.
- Mukataa: Geliri doğrudan hazineye aktarılır.
- Paşmaklık: Geliri padişahın ailesine ayrılır.
- Malikâne: Kahramanlık ve büyük yararlılık gösterenlere hediye edilen topraklardır.
- Metruk: Otlak, mera, çayır gibi tarıma kapalı, halkın ortaklasa kullandığı topraklardır.
ORDU YÖNETIMI :
1- Kapıkulu Askerleri: Devşirme sistemine göre oluşturulan, İstanbul’da veya bazı kalelerde bulunan askerlerdir. Üç aydan üç aya “Ulufe” adi verilen maaş alırlar.
¨ Kapıkulu Piyadeleri: Acemi oğlanlar ocağı, Yeniçeri ocağı, Topçular, Top arabacılar, Humbaracılar, Lağımcılar, Cebeciler, Sakalar.
¨ Kapıkulu Süvarileri: Sipahi, Silahtar, Sag ulufeciler, Sag garipler, Sol garipler
2- Eyalet Askerleri (Tımarlı Sipahiler) : Dirlik sistemine göre Türk gençlerinden kurulu, ordunun temelini oluşturan askerlerdir.
3- Yardımcı Kuvvetler: Bağlı beyliklerden gelenler, Gönüllüler, Deliler, Yörükler, Sakalar, Azaplar, Akıncılar, Derbentler, Kale muhafızları, Turnacılar.
DONANMA: Orhan Gazi zamaninda ilk donanma, I. Beyazıt devrinde ilk tersane kurulmuştur. Kanuni devrinde ise zirveye ulaşmıştır. (16. Y.y.’da)

MALIYE: Defterdarın sorumluluğundadır.
Devletin Gelirleri :
¨ Vergiler :
Şer’i Vergi: Öşür, haraç, cizye.
Örfi Vergi: Resm-i Bennak (evlilerden), Resm-i Mücerred (Bekâr erkeklerden), Resm-i Arus (evlenen erkeklerden), Çiftbozan(3 yıl toprağını ekmeyenden), Resm-i Çift(Müslüman çiftçilerden), Resm-i İspenç(Gayri müslim çiftçilerden), Avarız (olağanüstü hallerde)...
¨ Diğer Gelirler:
- Ganimetlerin 1/5’i
- Orman, tuzla, maden gelirleri
- Gümrük gelirleri
- Bağlı beylik ve devletlerden gönderilen vergi ve hediyeler
- Müsadere sisteminden elde edilen gelirler
- Mağlup devletlerden alınan savaş tazminatları
MİMARİ:
Osmanlılarda mimari çok gelişmiştir. Hıristiyan mimarisini geçebilecek düzeye ulaşmıştır. Klasik Osmanli mimari tarzı Fatih devrinde ortaya çıkmıştır. Mimar Sinan bu konuda deha ve zirvede bir isimdir. Çıraklık eseri – Şehzadebaşı Camii, Kalfalık eseri – Süleymaniye Camii, Ustalık eseri Selimiye Camii’dir.
SANAT :
Dinen yasak oldugu için resim ve heykelcilik fazla gelişmemiştir. Fakat minyatür, hat, tezhip, oymacılık, kakmacılık, nakkaşlık vs. çok gelişmiştir.
EĞİTİM-ÖĞRETİM :
Orhan Gazi zamaninda İznik’te ilk medrese kurulmuştur. Fakat Yükselme Dönemi’nde Osmanli medreseleri büyük bir gelişme göstermiştir. Fatih’in Sahn-i Seman, Kanuni’nin Süleymaniye medreseleri çok önemlidir. İstanbul bir bilim ve kültür merkezi durumuna getirilmiştir. Ayrıca Enderun’da çok zeki çocuklar yönetici olarak yetiştirilmişlerdir. Osmanlılar’ın son zamanlarında Avrupa tarzında okulların açılmasıyla eğitimde ikilik ortaya çıkmıştır.