TARIM

TAHILLAR

1. Buğday: Çimlenme döneminde ilkbaharda yağış, olgunlaşma döneminde yazın kuraklık ister. Dünyada ve Türkiye’de en geniş tabii ekim alanına sahiptir. Türkiye’de Karadeniz hariç her yerde yetişmesine rağmen en fazla İç Anadolu’da yetişir. İklime bağlı olarak üretimde dalgalanmalar olur. O zaman duruma göre buğday ithal edilir. Buğday yükselti arttıkça sınırlanır. Buğday tüketimi nüfus artışı ile doğru orantılı olduğu için ihraç edilmez. Dünyada buğday en fazla BDT, ABD, Hindistan, Kanada, Fransa ve Türkiye’de yetişir.

2. Arpa: Buğdaydan sonra en çok üretilen üründür. Türkiye’de en fazla İç Anadolu’da yetişir. Doğu Anadolu’da tahıllar içinde en fazla arpa yetişir. Arpa buğdaya göre soğuğa daha fazla dayanıklıdır ve buğdaydan daha önce olgunlaşır. Arpa genel olarak bira ve yem sanayinde kullanılır. Ayrıca besin olarak da tüketilir. Dünyada en fazla, BDT, Kanada, ABD, Fransa, Almanya ve Türkiye’de yetişir.

3. Çavdar: Arpa ve buğdayın yetişemediği düşük sıcaklıkta yetişir. Fazla sıcaktan zarar görür. Genellikle besin maddesi ve hayvan yemi olarak kullanılır. En çok İç ve Doğu Anadolu’da yetişir.

4. Pirinç: Büyüme döneminde bol su, olgunlaşma döneminde sıcaklık ve fazla emek isteyen bir üründür. Pirinç üretimi genelde vadi tabanları, akarsu boyları ve delta ovalarında fazladır. Çeltik tarımı sivrisineğe ve sıtma hastalığına sebep olduğu için şehir dışında yapılmaktadır. Türkiye’de pirinç üretiminin %70’i Edirne, Samsun, Çorum ve Sinop’ta yapılmaktadır. Dünyada en fazla, Çin, Hindistan, Endonezya, Bangladeş ve Japonya’da yetişir.

5. Mısır: Avrupalıların Türk Buğdayı dedikleri mısırın anavatanı Amerika’dır. Bol su, yüksek sıcaklık, nemli bir iklim ve çapalanma isteyen bir üründür. Mısır üretiminde yaz yağışları çok önemlidir. Bu yüzden Karadeniz iklimine uyum sağlar. Ülkemizde sulama yapılan her yerde yetiştirilebilir. En fazla Akdeniz’de yetişir. Sonra Karadeniz ve Marmara gelir. Dünyada birinci ABD, on ikinci Türkiye’dir.

B) ENDÜSTRİ BİTKİLERİ

Sanayi sektöründe hammadde olarak kullanılan tarım ürünlerine denir.

1. Tütün: Anavatanı Amerika’dır. Çimlenme döneminde bol su, yaprakların büyüme döneminde güneş ve sıcaklık ister. Hafif eğimli, kumlu, su geçiren kıraç topraklarda kaliteli tütün yetiştirilir. Türkiye’de en fazla Ege’de (Manisa), sonra Karadeniz’de (Samsun, Trabzon, Amasya, Tokat, Sinop, Bolu), daha sonra Marmara’da (Balıkesir), ayrıca Hatay, Isparta, Adıyaman, Siirt, Malatya, Bitlis gibi illerde yetişir. Dünyada en fazla Çin, ABD, Hindistan, Brezilya, Rusya ve Türkiye’de yetişir.

2. Pamuk: Çimlenme ve büyüme döneminde yağış veya sulama, olgunlaşma döneminde tam bir kuraklık ister. Alüvyal verimli ovaları sever. Pamuk, tekstil ve kâğıt endüstrisinin temel hammaddesidir. Ülkemizde Karadeniz kıyılarında yetişmez. Türkiye’de birinci sırayı bazen Akdeniz, Bazen de Ege alır. Ancak Çukurova, Ege Ovaları, Antalya ve Amik Ovası üretimin %90’ını karşılar. Geri kalan ise Elazığ, Malatya, Balıkesir, Iğdır gibi yerlerden karşılanır. Pamuğun yarısı ihraç edilmektedir. Dünyada en fazla ABD, Hindistan, Brezilya, Brezilya, Rusya ve Türkiye’de yetişir.

3. Şekerpancarı: Ilık ve serin iklimleri seven, çeşitli toprak şartlarına uyan, soğuğa dayanıklı bir bitkidir.30-35. derece enlemleri arasında yaygındır. Türkiye’de her yerde en çok İç Anadolu’da yetişir. Şeker fabrikaları genelde şekerpancarı üretimi yapılan yerlerin yakınına kurulmaktadır. Çünkü şekerpancarı çabuk bozulmaktadır. Şekerpancarından şeker, ispirto ve yem sanayinde yararlanılır. Ayrıca şeker fabrikalarının etrafında besi ve ahır hayvancılığı gelişmiştir. Türkiye’nin kıyı kesimlerinde yetişmemektedir. Dünyada en fazla Rusya, ABD, Fransa, Polonya, Almanya ve Türkiye’de yetişmektedir.

4. Çay: Sürekli yağışlı ve nemli bölgelerde yetişir. Yarı gölgeli ve eğimli arazileri sever. Ülkemizde 1940’tan sonra üretilmeye başlanmıştır. Sürekli yeşil kalabilen bir bitkidir. Tabi ekim alanı en dar olan bitkimizdir. Ülkemizde Ordu – Rize arasında yetişir. Endonezya, Seylan, Brezilya, Malezya, Çin başlıca çay üreticileridir.

C) YAĞLI BİTKİLER

1. Zeytin: Sıcaklığın 0 derecenin üzerinde olduğu Akdeniz iklim şartlarına uyar. Zeytin bir yıl ürün verir, diğer yıl ürün vermez. Yeşil kalabilen bir bitkidir. Yüksek yerlerde yetişmez. Ülkemizde sırasıyla en fazla Ege, Marmara, Akdeniz ve Güney Doğu Anadolu’da yetişir. En güzel yağlık zeytinler Edremit-Ayvalık’ta, sofralık zeytinler ise Gemlik’te yetişir. Dünyada İtalya, Yunanistan, İspanya, Türkiye ve Fransa gelir.

2. Ayçiçeği: Çimlenme ve büyüme döneminde yağış, olgunlaşma döneminde bol sıcaklık ister. Yağ ve çerezlik olarak kullanılır. Ülkemizde Karadeniz kıyıları hariç her yerde yetişir. En fazla sırasıyla Marmara ve İç Anadolu gelir.

3. Susam: Anayurdu Hindistan’dır. Tropikal, subtropikal ve ılıman iklim bölgelerinde yetişir. Yağ üretimi yapılır. Ülkemizde en fazla Ege, Akdeniz ve Marmara gelir.

4. Keten – Kenevir: Ilıman bir iklim ve nemli bir toprak ister. Dokuma sanayinin hammaddesidir. Bunların lifleri çuval, halat, kot kemeri yarımında kullanılır. Ayrıca tohumlarından “Bezir yağı” elde edilir. Bezir yağı boya yapımında kullanılır. Ülkemizde en fazla Sinop, Kastamonu, Zonguldak, Kocaeli çevresinde yetişir.

5. Haşhaş: Yazların sıcak ve orta derecede yağışların bulunduğu alanlarda yetişir. Üretimi devlet kontrolünde olduğu için sadece yedi ilde yetiştirilmektedir. Bunlar Afyon, Kütahya, Denizli, Uşak, Burdur, Isparta ve Konya’dır. Haşhaş yağ, ilaç, sabun ve uyuşturucu yapımında kullanılır.

6. Yerfıstığı: Sıcak ve nemli iklim şartlarında yetişir. Meyveleri toprak içerisindedir. Ülkemizde II. Dünya Savaşı’ndan sonra üretilmeye başlanmıştır. En fazla Akdeniz’de yetişir.

D) MEYVECİLİK

1. Fındık: Serin ve nemli iklimleri sever. Eğimli yamaçlarda ve topraklarda yetişir. Don olayı ve kurak yaz şartları verimi düşürür. Türkiye’de en fazla Karadeniz’de (Ordu), daha sonra en fazla Marmara’da yetişir. Dünyada en fazla Türkiye, İtalya, İspanya, İran ve ABD’de yetişir.

2. Üzüm: Soğuk iklim şartlarına uygunluk gösterir. Türkiye’nin her yerinde yetişebilir. Ekim alanı geniştir. Üzüm yaş, kuru, pekmez ve şarap olarak tüketilir. Ülkemizde en fazla Ege, Güney Doğu Anadolu, İç Anadolu ve Marmara’da yetişir. Dünyada yaş üzüm üretiminde yedinci, kuru üzüm üretiminde birinci sırada bulunmaktayız.

3. İncir: Akdeniz ikliminin bitkisidir. Soğuğa karşı hassastır. Yaz sıcaklığı ister. Tabii ekim alanı dardır. İncir üretimi en fazla Ege, daha sonra Akdeniz’de yapılır. Türkiye kuru incir üretiminde birinci, yaş incir üretiminde üçüncü sıradadır.

4. Turunçgiller: Portakal, limon, mandalina, greyfurt gibi meyvelere denir. Akdeniz ikliminin tipik meyvesidir. Bu yüzden kış sıcaklığı ister. Ülkemizde en fazla Akdeniz ve Ege kıyılarında yetişir. Ayrıca Rize ve çevresinde de yetişir. Dünyada Muson ve Akdeniz ülkelerinde, ABD, Brezilya, Avustralya ve Güney Afrika Cumhuriyeti’nde yetişir.

5. Elma: Düşük sıcaklıklara dayanıklıdır. Olgunlaşma döneminde güneş ve sıcaklık ister. Karadeniz Bölgesi hariç su ihtiyacı sulama ile karşılanır. Ülkemizde en fazla İç Anadolu Bölgesi’nde (Niğde, Nevşehir, Konya), Karadeniz’de (Amasya, Tokat) yetişir. Dünyada yedinci sırada bulunmaktayız.

NOT: Ülkemizde ayrıca ceviz, badem, kestane gibi kabuklu meyveler; armut, ayva, şeftali, kiraz, erik, vişne, kayısı gibi meyveler yetiştirilmektedir.

Meyveler arasında ticari değer taşıyanlar fındık, üzüm, incir ve turunçgillerdir.

E) SEBZECİLİK

Ülkemizde sebzecilik fazla gelişmemiştir. Sebze sıcaklık, sulama, gübreleme, iyi toprak ve çok emek ister. Sulama ile üretim artar. Ülkemizde en fazla Akdeniz, Ege, Marmara’da yetiştirilir. İç Anadolu’da yaz kuraklığının erken başlaması, Doğu Anadolu’da yetersiz olması sebzeciliği olumsuz etkiler. Üretilen sebzelerin bir kısmı taze, bir kısmı kurutularak tüketilir. En fazla üretilen sebzeler:

a) Yaprağı yenenler: Lahana, pırasa, ıspanak, enginar

b) Meyvesi yenenler: Patlıcan, kabak, domates, biber, bamya

c) Baklagiller: Fasulye, bezelye, bekle, nohut, mercimek

d) Yumrulu olanlar: Soğan, patates, havuç, sarımsak, turp

1. Patates: Ülkemizde buğdaydan sonra en fazla tüketilen üründür. Her türlü iklime ayak uydurur. Ülkemizde en fazla İç Anadolu’da (Niğde, Konya, Kayseri), Karadeniz’de (Samsun, Ordu, Gümüşhane, Kastamonu) yetiştirilir.

2. Soğan: Patatesten sonra en fazla üretilen sebzedir. En fazla İç Anadolu, Marmara ve Karadeniz’de yetiştirilir.

NOT: Patates, soğan gibi ürünlerde destekleme alımı uygulandığı için üretimde dalgalanmalar görülür. Ayrıca ülkemizde mercimek, fasulye, nohut da yetiştirilir.

F) SERACILIK

Sıcaklığın kontrol altına alınarak, intansif tarım metotları uygulanarak, mevsiminden önce veya sonra turfanda meyve ve sebze üretimi yapılan faaliyete denir. Ülkemizde seracılık Akdeniz, Ege, Marmara ve kısmen Karadeniz kıyılarında yapılır. Kış sıcaklığının fazla olması seracılık için önemlidir. Bu yüzden seracılık iç kesimlerde yapılmaz. Yine Güney Marmara’da, Yalova ve çevresinde çiçek seracılığı yapılmaktadır.